Μια ξενάγηση με σπάνιο φωτογραφικό υλικό 130 χρόνων.-Συγκρίνουμε το χθες με το σήμερα ,φωτογραφίζοντας από την ίδια οπτική γωνία το ίδιο μέρος όπως είναι τώρα, με αυτό όπως ήταν ένα αιώνα πριν.
-CANDIA (Ηράκλειο)
Το Ηράκλειο(Candia), η ψυχή της Βενετίας,όπως το ονόμαζαν παλαιότερα,είναι ένα τεράστιο μουσείο,που οι περισσότεροι κάτοικοί του δεν το γνωρίζουν και ιδιαίτερα οι νέοι,οι οποίοι είναι ανυποψίαστοι για το ιστορικό και πολιτισμικό παρελθόν της πόλης που κατοικούν.
Μιας πόλης που το παρελθόν της αγωνίζεται καθημερινά ενάντια στους σύγχρονους καιρούς μιας μεγαλούπολης,που πλήγωσαν και πληγώνουν την ψυχή της, είτε από άγνοια, είτε από μεγάλα συμφέροντα. Επίσης η δυσπιστία για κάθε τι που δεν είναι ελληνικό,βασισμένη στην αδιαφορία και τον πατριωτισμό όπως επίσης και την έλλειψη αισθήματος να κατανοήσουν την αξία των μνημείων, οδήγησε στην φθορά και τον αφανισμό αυτών.Τα απομεινάρια της άλλοτε επιβλητικής περιτειχισμένης πολιτείας ασφυκτιούν σήμερα ανάμεσα στα πολυόροφα κτίρια.Τείχη που κτίστηκαν με το αίμα και τον ιδρώτα χιλιάδων Κρητικών ,τώρα έχουν τραυματιστεί και αλλοιωθεί ,τα όμορφα κτίρια γκρεμίστηκαν,οι Ναοί μας χάθηκαν,όπως επίσης κλειστές αγορές,κρήνες,λουτρά κατεδαφίστηκαν.(Περισσότερο θα αναφερθούμε γι αυτά τα πολιτισμικά εγκλήματα στο τρίτο μέρος του αφιερώματος για το Ηράκλειο).
Γρύπας το σύμβολο της σημερινής πόλης του Ηρακλείου
-ΕΝΕΤΟΙ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΟΙ
Το ΗΡΑΚΛΕΙΟ έζησε κάτω από την κυριαρχία των ΕΝΕΤΩΝ για περίπου 460 χρόνια (1210-16690) και για 230 χρόνια κάτω από τον ζυγό των ΤΟΥΡΚΩΝ (1669-1898)
Η εγκατάσταση των Ενετών στην Κρήτη υπήρξε καθοριστική για την διαμόρφωση του μεσαιωνικού χαρακτήρα ολόκληρου του νησιού.Η ενετική πρωτεύουσα του νησιού Candia όπως ονόμασαν οι Ενετοί το σημερινό Ηράκλειο, έγινε η σημαντικότερη βάση της Βενετίας στην ανατολική Μεσόγειο.Η κυριαρχεία αυτή παρέδωσε σε εμάς μνημεία ιδιαίτερα, που με την γνώση τους θα βοηθήσει τους σημερινούς κατοίκους και όχι μόνο, να νοιώσουν περήφανοι για την πολιτιστική τους κληρονομιάς
Και τότε εκεί στα μέσα του 17ου αιώνα οι Οθωμανοί αφού διέλυσαν το Βυζαντινό κράτος και κυριάρχησαν σ όλο το Αιγαίο επιτέθηκαν στην Κρήτη (1644) και την κατέλαβαν εκτός του απόρθητου Χάνδακα(Candia) σημερινό Ηράκλειο.Η πολιορκία κράτησε 25 ολόκληρα χρόνια και εί ναι η ΜΑΚΡΥΤΕΡΗ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ στην ιστορία της ανθρωπότητας.Στοίχισε δε την ζωή σε περισσότερους από 150000 πολιορκητές και πολιορκημένους.Η Candia που είχε τον ευφυέστερο σχεδιασμό οχυρωματικού έργου, και με τις συνεχείς βελτιώσεις τότε των Βενετών, είχε χαρακτηριστεί ως το ΤΕΛΕΙΟΤΕΡΟ οχυρωματικό έργο ΟΛΩΝ των εποχών.Δεν θα έπεφτε στα χέρια των Τούρκων, εάν δεν υπήρχε ένας Βενετοκρητικός ο Andrea Barozzi μηχανικός της οχύρωσης που πρόδωσε στους Οθωμανούς τα αδύνατα σημεία των τειχών.Έτσι το 1669 η Candia πέφτει στα χέρια του Κιοπρουλή πασά μετά από 5 αιώνες Ενετικής κατοχής.
Σε αντίθεση με εμάς τους σύγχρονους , οι Τούρκοι επισκεύασαν κάθε τι ενετικό που κατά την διαρκεια της πολιορκίας είχε καταστραφεί και ισοπεδωθεί,χωρίς να τροποποιήσουν το πολεοδομικό ιστό της πόλης.Διαμόρφωσαν τα ενετικά μνημεία και εκκλησίες σε τεμένη,λουτρά,βαλανεία,τεκέδες και κατοικίες των αξιωματούχων τους,δίνοντας έτσι μια ανατολίτικη εικόνα στην πόλη.
-ΜΑΚΕΤΑ ΕΝΕΤΙΚΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ (CANDIA)
Άποψη του Ενετικού Ηρακλείου(Candia) από μακέτα.Οι σημερινοί Ηρακλειώτες μπορούν να καταλάβουν ότι το μακρύ και επιβλητικό κτίριο μπροστά στη μακέτα δεν είναι άλλο από την σημερινή Περιφέρεια(πρώην Νομαρχία).Αριστερά του η σημερινή πλατεία Ελευθερίας με τις τρεις καμάρες(ενετικό υδραγωγείο)-στο κέντρο της μακέτας είναι ο επιβλητικός Ναός του Σωτήρος στη σημερινή πλατεία Κορνάρου,ο Ναός αυτός δυστυχώς έχει χρόνια τώρα κατεδαφιστεί.Κάτω δεξιά ίσα ίσα φαίνεται η πύλη Voltone (στο σημερινό Μείντάνι) που οδηγούσε προς το λιμάνι. Δυστυχώς ούτε αυτή η πύλη υπάρχει σήμερα αφού έχει μπαζωθεί και έχουν περάσει τις σωλήνες αποχέτευσης μέσα από την πύλη.
-ΑΠΟΨΗ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ ΤΟ 1909
Σήμερα έχουν γίνει παρεμβάσεις στο λιμάνι για να γίνει λειτουργικό. Κατεδάφιστηκαν τα μεσαιωνικά τείχη του λιμανιού,τα ενετικά Νεώρια και ο επιβλητικός μικρός Κούλες,κατασκευάζοντας προβλήτες και μεγάλους μόλους για τις ανάγκες του σήμερα.Ένα άλλο χαρακτηριστικό της νέας πόλης του Ηρακλείου είναι οι στέγες από μπετόν που αντικατέστησαν τις γραφικές κεραμοσκεπές.
-ΜΠΑΙΝΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΕΝΕΤΙΚΟ ΛΙΜΑΝΙ ΕΝΑ ΑΙΩΝΑ ΠΡΙΝ
ΤΟΤΕ: Το φρούριο Κούλε (ή “Rocca Al Mare”) όπως έμεινε στη γλώσσα του λαού με την τουρκική ονομασία ,βρίσκεται στο ενετικό λιμάνι του Ηρακλείου, δεξιά στον “εισπλέοντα” και αποτελεί μέρος του φρουριακού συγκροτήματος της πόλης.Χτίστηκε το 1523-1540 και ήταν τότε ένα μεγαλοπρεπές φρούριο.Πάνω σ αυτό είχε χτιστεί και ο φάρος του λιμανιού.Επί τουρκοκρατίας είχε χρησιμοποιηθεί και σαν φυλακή για τους επαναστάτες Κρητικούς.Αριστερά του φρουρίου είναι και ο μικρός Κούλες ο οποίος χτίστηκε αργότερα (θα αναφερθούμε γι αυτόν πιο κάτω)
ΤΩΡΑ: Ακόμη και σήμερα, παρά τις φθορές και του ακρωτηριασμούς που έχει υποστε από το πέρασμα του χρόνου και τη μανία των κυμάτων, είναι από μόνο του αρκετό να δώσει στο Ηράκλειο τον τόνο και το χρωματισμό της μεσαιωνικής πόλης και του μεγαλείου που είχε τότε η “Βενετία της Ανατολής”, όπως χαρακτηρίζονταν το Ηράκλειο από πολλούς την περίοδο της βενετοκρατίας.Ο φάρος και ο μικρός Κούλες δυστυχώς δεν υπάρχουν πια και ένας μεγάλος μόλος κατασκευάστηκε για να προστατεύσει το νέο λιμάνι από την μανία των κυμάτων.Σήμερα ο μόλος αυτός, είναι το μέρος όπου εκατοντάδες Ηρακλειώτες καθημερινά κάνουν τον περίπατο τους.
-Ο ΜΙΚΡΟΣ ΚΟΥΛΕΣ
TOTE: Με το που πήραν οι Τούρκοι την πόλη κατασκεύασαν ένα μικρότερο φρούριο για μεγαλύτερη προστασία του λιμανιού το οποίο ονόμασαν ΄ΜΙΚΡΟ ΚΟΥΛΕ΄. Το πανέμορφο αυτό κάστρο δυστυχώς δεν υπάρχει πια .Κάποιοι φωστήρες το κατεδάφισαν(1936) για να εκσυγχρονίσουν το λιμάνι.
TΩΡΑ: Στη θέση του κατασκευάστηκε προβλήτα για τις ανάγκες του νέου λιμανιού!!!
-ΤΑ ΕΝΕΤΙΚΑ ΝΕΩΡΙΑ
Αρσενάλι Νουόβι (Arsenali Nuovi) και Νουοβίσιμι (Nuovissimi), στα νοτιοανατολικά του λιμανιού, 1900-1902 (φωτ. Gerola Guseppe, συλ. Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη)
ΤΟΤΕ:Το λιμάνι χρησίμευε και ως ναύσταθμος για τα ενετικά πολεμικά πλοία και όχι μόνο.Γι αυτό κατασκευάστηκαν στην προκυμαία στέγαστρα (ταρσανάδες) τα arsenali όπου επισκεύαζαν(κυρίως Κρητικοί τεχνίτες) ή ναυπηγούσαν τα πλοία εκείνης της εποχής-Τα Νεώρια ήταν 19 στον αριθμό και οργανωμένα σε 3 οικοδομικά συγκροτήματα. Οι ισχυροί σεισμοί κατέστρεψαν πολλές φορές τα Νεώρια, ωστόσο οι Ενετοί τα επισκεύαζαν ξανά και ξανά.Τα Νεώρια ξεκίνησαν να κατασκευάζονται το 1281 και ολοκληρώθηκαν το 1556.
TΩΡΑ: Τόσα πολλά χρόνια για να χτιστούν…,για να κατεδαφιστούν τόσο γρήγορα ,από τους΄ σύγχρονους΄,επειδή οι ΄ανάγκες΄ της πόλης ήθελαν να γίνει παραλιακός δρόμος.Έτσι το λιμάνι έχασε πολύ από το Βενετσιάνικο χρώμα που έδιναν αυτά τα υπέροχα κτίσματα.Σήμερα υπάρχουν τμήματα αυτών σε δύο από τα τρία οικοδομικά τετράγωνα που είχαν χτιστεί,αρκετά για να δώσουν στο λιμάνι το ενετικό χρώμα του.
-ΤΟ ΠΑΡΑΚΤΙΟ ΤΕΙΧΟΣ ΚΑΙ Η ΠΥΛΗ ΤΩΝ ΝΕΩΡΙΩΝ
TOTE: Στην περιοχή του ενετικού λιμανιού άρχισε μια δραματική επέμβαση που αλλοίωσε σταδιακά σε διάστημα μιας εικοσαετίας περίπου όλη την περιοχή.Μέχρι το 1936 εξαφανίστηκε μεγάλο τμήμα του παράκτιου τείχους,ο μικρός Κούλες,κατεδαφίστηκαν τα ανατολικά νεώρια,το βόρειο τμήμα των δυτικών νεωρίων,η πύλη των νεωρίων,η σκάλα που οδηγούσε στην επιφάνεια σχεδόν της θάλασσας και το παλιό Βυζαντινό τείχος από την σκάλα των νεωρίων μέχρι την αρχή του δυτικού μόλου
TΩΡΑ: Κατασκευάστηκε Μαρίνα- προβλήτα για τις ανάγκες των ιδιωτικών σκαφών- και πάνω σ αυτήν το καφέ ‘Μαρίνα’.Απέναντι και νότια της προβλήτας αυτής κατασκευάστηκε ο παραλιακός δρόμος, μετά το μπάζωμα της θάλασσας.Πάνω σ αυτόν, υπάρχει ένα τμήμα των Νεωρίων και η ενετική αποθήκη άλατος.Χαρακτηριστικό επίσης είναι η εικόνα των κατοικιών,καταστημάτων και ξενοδοχείων που χτίστηκαν πάνω σ αυτά τα αρχαιολογικά μνημεία!!!
-ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΝΕΤΟΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
TOTE: Το λιμάνι αποτελούσε την δύναμη του εμπορίου και κατά την περίοδο της ενετοκρατίας όπως επίσης και της Τουρκοκρατίας.Η γεωγραφική του θέση το έκανε ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια της ανατολικής Ευρώπης.Τα τοπικά επίσης προιόντα ήταν περιζήτητα σε ολόκληρη την νότια Ευρώπη, ανατολική Μεσόγειο και βόρεια Αφρική, όπως το λάδι, η σταφίδα,το κρασί,σαπούνια,κίτρα,χαρούπια,αμύγδαλα,μέλι,τυριά σιτηρά ,δέρματα και άλλα πολλά.
TΩΡΑ: Για τις σημερινές ανάγκες το λιμάνι εκσυγχρονίστηκε εις βάρος των ενετικών μνημείων και αλλοίωθηκε κατά πολύ η βενετσιάνικη εικόνα που είχε.Η θάλασσα μπαζώθηκε και επεκτάθηκε μέχρι την περιοχή του προμαχώνα ΄Sabbionara’ επίσης δημιουργήθηκε πλακόστρωτη προκυμαία απο τον μόλο μέχρι την αποθήκη άλατος .Έτσι κατασκευάστηκε και η παραλιακή λεωφόρος που κάποτε στη σημερινή της θέση υπήρχε θάλασσα.
-Η ΠΥΛΗ ΤΟΥ ΜΟΛΟΥ
TOTE: Πύλη εισόδου από το λιμάνι προς την πόλη.Την πύλη αυτή ότι δεν κατέστρεψε η μεγάλη πυρκαγιά της 25ης Αυγούστου το 1898,την αποτελείωσαν οι Άγγλοι σύμμαχοί μας με την ανατίναξη της αμέσως μετά την σφαγή των Κρητικών αλλά και 18 Άγγλων(εξ’ ου και η σημερινή πλατεία στο λιμάνι) από τους Τούρκους.
TΩΡΑ: Σήμερα υπάρχουν παραμελημένα στοιχεία της πύλης αυτής, κάτω από μια ψαροταβέρνα στην αρχή της 25ης Αυγούστου.
-ΑΝΗΦΟΡΙΖΟΝΤΑΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ (25ης Αυγούστου)
TOTE: Κορυφαίο ιστορικό γεγονός με επίκεντρο το λιμάνι του Ηρακλείου και την σημερινή οδό(απ’ όπου πήρε και το όνομα) της 25ης Αυγούστου, το τότε Βεζίρ Τσαρσί ή λεωφόρος Πλάνης με τα υπέροχα νεοκλασικά κτίρια,τον ωραιότερο δρόμο του Ηρακλείου,αποτέλεσε και τον επίλογο της Τουρκικής κυριαρχείας (1898) στο νησί.Η πόλη πυρπολήθηκε και λεηλατήθηκε,πολλά καταστήματα, βιοτεχνείες και γραφεία καταστράφηκαν.
ΤΩΡΑ: Μέχρι σήμερα γίνεται μεγάλη προσπάθεια να αναπαλαιωθούν πολλά από τα νεοκλασικά αυτά κτίρια που δίνουν ένα ξεχωριστό χρώμα στην άσχημα και άναρχα δομημένη νέα πόλη.
-Ο Ναός του Άγ.ΤΙΤΟΥ
Άγιος Τίτος ,πρώτος Ιεράρχης της Κρήτης από την Βενετία
TOTE: Στις 30 Σεπτέμβρη του 1856 ξημερώματα Κυριακής,η πόλη σείστηκε από έναν από τους σφοδρότερους σεισμούς που χτύπησαν ποτέ το νησί. Από τα 3620 σπίτια,18 μόνο έμειναν όρθια και κατοικήσιμα.Τα ενετικά μνημεία έπαθαν ανεπανόρθωτες ζημιές.Ο Ναός του Αγίου Τίτου γκρεμίστηκε και ξαναχτίστηκε το 1869 από τους Τούρκους(Βεζίρ τζαμί) με την σημερινή του πλέον μορφή ως τέμενος αλλά και ως αντίρροπο του μεγάλου ναού του Αγίου Μηνά,που οι Έλληνες είχαν αρχίσει να οικοδομούν από το 1862.
TΩΡΑ: Σήμερα παραμένει ένας Ναός πανέμορφος και σε άριστη κατάσταση, χωρίς βέβαια τον μιναρέ που κατεδαφίστηκε κατά την περίοδο της Κρητικής Πολιτείας.
-Η ΕΝΕΤΙΚΗ LOGGIA
TOTE: H ενετική Loggia χτίστηκε το 1626-28 και ήταν η λέσχη των Ευγενών.Μετέπειτα επί Τουρκοκρατίας αποτελούσε την έδρα του οικονομικού επιτελείου. Το πανέμορφο αυτό κτίριο που είχε καεί κατά την πυρπόληση της πόλης το 1898 από τους Τούρκους,είχε μείνει ένας σωρός ερείπια.Το 1904(Κρητική πολιτεία)διατάχτηκε η κατεδάφιση μόνο του πρώτου ορόφου,ενώ το 1937 ολοκληρώθηκε η κατεδάφιση της χωρίς καμία προσπάθεια διάσωσης του υλικού της.Τα αρχιτεκτονικά της μέλη χάθηκαν,πετάχτηκαν ή λεηλατήθηκαν.Ελάχιστες μόνο μετόπες από την ζωφόρο που περιέτρεχε το κτίριο σώθηκαν και εκτίθενται στο Ιστορικό μουσείο Κρήτης.
TΩΡΑ: Παραμένει ένα επιβλητικό κτίριο,στολίδι στο κέντρο της πόλης ,όπου στεγάζεται η Αρχή του Δήμου Ηρακλείου.
-Η ΕΝΕΤΙΚΗ ΚΡΗΝΗ ΤΟΥ ΜΟΡΟΖΙΝΙ(ΛΙΟΝΤΑΡΙΑ)
TOTE: Η Κρήνη Μοροζίνι, το περίφημο συντριβάνι με τα λιοντάρια, κατασκευάστηκε στο Ηράκλειο από τον γενικό προβλεπτή Φραγκίσκο Μοροζίνι και τους μηχανικούς Zorzi Corner, Raffaello Monnani και Francesco Basilicata. Ο λόγος που κατασκευάστηκε η κρήνη δεν ήταν αισθητικός, αλλά έγινε για να φέρει άφθονο, πόσιμο νερό στο διψασμένο Ηράκλειο.Χάρη όμως στον Μοροζίνι το νερό από το βουνό Γιούχτας στις Αρχάνες έφθασε στο Ηράκλειο με αγωγό μήκους 15 χιλιομέτρων. Το έργο χρειάστηκε 14 μήνες για να ολοκληρωθεί και εγκαινιάστηκε στις 25 Απριλίου 1628, ημέρα γιορτής του Αγ. Μάρκου, προστάτη της Βενετίας.
Η δεξαμενή του συντριβανιού βρίσκεται πάνω σε κυκλικό κρηπίδωμα και αποτελείται από οκτώ λοβούς, σχήμα το οποίο διευκόλυνε περισσότερους ανθρώπους να γεμίζουν τα σταμνιά τους ταυτόχρονα.
Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και λίγο πιο πάνω από την Λότσια,στην σημερινή πλατεία Ελ.Βενιζέλου γνωστή στο ευρύ κοινό ως πλατεία των λιονταριών.
Γύρω από το μεγάλο συντριβάνι, βρίσκονταν ταβέρνες,ξενοδοχεία και καφενέδες.Στην πλατεία αυτή χτυπούσε και τότε,όπως και τώρα η καρδιά της πόλης.Από κει ξεχυνόταν όλη η ζωή και η κίνηση του μεγάλου Κάστρου.
TΩΡΑ: Αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες τουριστικές ”ατραξιόν” της πόλης του Ηρακλείου.Καταστήματα,καφετέριες και τα μαγαζιά με τις περίφημες μπουγάτσες δίνουν καθημερινά ραντεβού με τους Ηρακλειώτες και όχι μόνο.Αποτελεί και σήμερα σημείο συνάντησης για πολλούς από μας,όπως κάποτε, κάτω από το παλιό ρολόι που υπήρχε εκεί.
ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
TOTE: Η κρήνη του Μοροζίνι, που στα ενετικά χρόνια υπήρχε και ένα άγαλμα του Ποσειδώνα πάνω σ αυτήν,άλλαξε όψη επί τουρκοκρατίας.Την περίοδο της τουρκοκρατίας ανοίχθηκαν οπές στους λωβούς της κρήνης για το ναμάζι των μουσουλμάνων, δηλαδή το συμβολικό πλύσιμο των χεριών και του προσώπου πριν μπουν στο απέναντι τζαμί για να προσευχηθούν. Το 1847 με απόφαση της τουρκικής διοίκησης προστέθηκαν στην κρήνη μαρμάρινες κολόνες περικλείοντάς την, ενώ στην κορυφή τοποθετήθηκε μία μαρμάρινη ταινία με την επιγραφή με επίχρυσα γράμματα «Συντριβάνι του Αμπνούλ Μετζίτ» προς τιμήν του σουλτάνου.
Σήμερα το μνημείο έχει αποκατασταθεί στην αρχική του μορφή ύστερα από απόφαση του δημοτικού συμβουλίου το 1900.
TΩΡΑ: Στα δικά μας χρόνια έγινε μια προσπάθεια από τον δήμο του Ηρακλείου να αναδείξει το υπόγειο ενετικό υδραγωγείο,τοποθετώντας γυάλινες επιφάνειες περιμετρικά της κρήνης.Ποτέ δεν κατάφερε όμως να δώσει συνεχή ροή νερού στο συντριβάνι,που στεγνό και ‘διψασμένο’ χάνει πολύ από την γραφικότητα και την υπαρξή του.
-Η ΟΔΟΣ ΔΑΙΔΑΛΟΥ
TOTE: Στον σημερινό πεζόδρομο της οδού Δαιδάλου υπήρχε το μεσαιωνικό τείχος από την εποχή της Αραβοβυζαντινής περιόδου και η τάφρος του.Το τείχος αυτό οι Ενετοί το επισκεύασαν και χρησιμοποίησαν εκεί τις πυριτιδαποθήκες τους,κάτι που έκαναν αργότερα και οι Τούρκοι.Όλο το υπόλοιπο τμήμα είχε καταληφθεί από σειρά κατοικιών μέχρι την κύρια πύλη Voltone που συνέδεε την παλιά με την νέα πόλη. Το μεσαιωνικό τείχος που από παλαιότερα είχε αρχίσει να αλλοιώνεται(θα αναφερθούμε αργότερα σ αυτό) χάθηκε ανάμεσα στις νέες οικοδομές.Στη θέση της τάφρου του και κατά μήκος της λεωφόρου Δικαιοσύνης υψώθηκαν πολυκατοικίες που έκρυψαν το παλαιοενετικό πρανές προπέτασμα.Συγχρόνως άλλες οικοδομές χτίστηκαν πάνω στο ισόπεδο του μεσαιωνικού τείχους με πρόσοψη στην οδό Δαιδάλου καταστέφοντας έτσι πολύτιμα στοιχεία για τον παλαιό οχυρωματικό των περιόδων της αραβοκρατίας,της β’ βυζαντινής και της πρώιμης ενετικής.
TΩΡΑ: Η Δαιδάλου είναι από τους ωραιότερους εμπορικούς πεζόδρομους, με ωραία και ακριβά μαγαζιά που δεν έχουν σε τίποτα να ζηλέψουν από τα ευρωπαικά καταστήματα και μπουτίκ.Αλλά να μην ξεχνάμε κιόλας που ”κάθονται” αυτά τα μαγαζιά και ότι υπάρχουν σε βάρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς!!!
-Η ΟΔΟΣ ΚΟΡΑΗ
TOTE: Παράλληλα και βόρεια της Δαιδάλου συναντάμε την οδό Κοραή.Σοκάκι πλακόστρωτο που παλαιότερα υπήρχαν κατοικίες με ιδιαίτερο ανατολίτικο αρχιτεκτονικό ρυθμό και έδιναν άλλη χάρη και γραφικότητα την περίοδο εκείνη.
TΩΡΑ: Η οδός Κοραή έχει πεζοδρομηθεί αλλά έχει χάσει το γραφικό στοιχείο της παλιάς εποχής.Κατοικίες από μπετόν,καταστήματα και καφετέριες συνθέτουν την σημερινή της μορφή.Σήμερα είναι ένα από τα αγαπημένα στέκια της νεολαίας του Ηρακλείου.
-Η ΠΛΑΤΕΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
Φωτογραφία της πλατείας Ελευθερίας το 1900 (Αλικιώτης)
TOTE: Η μεγαλύτερη πλατεία του Ηρακλείου που βρίσκεται ανατολικά από το κέντρο της πόλης.Στην πλατεία αυτή από τα ενετικά χρόνια αλλά και κατά τηνπερίοδο της τουρκοκρατίας ,γίνονταν οι μεγάλες εκδηλώσεις-στρατιωτικές παρελάσεις-πολιτιστικές εκδηλώσεις. Ταυτόχρονα αποτελούσε από τότε και χώρο ψυχαγωγίας για τους κατοίκους της πόλης.Η πλατεία αυτή στα ενετικά χρόνια είχε έντονο μεσαιωνικό χρώμα,με την εντυπωσιακή πύλη του Αγ.Γεωργίου να δεσπόζει στη νότια πλευρά της.Επίσης υπήρχε τμήμα του ενετικού υδραγωγείου που διέσχιζε την πλατεία στηριζόμενο επάνω σε τρία τόξα (Τρεις καμάρες) απ’όπου πήρε το όνομα της η πλατεία .Δυτικά της πλατείας υπήρχαν οι εντυπωσιακοί ενετικοί στρατώνες(σημερινή Περιφέρεια)και βόρεια αυτής το πανέμορφο μοναστήρι του Αγ. Φραγκίσκου(σημερινό αρχ.μουσείο).
TΩΡΑ: Δυστυχώς όλα αυτά που αναφέραμε δεν υπάρχουν πια.Τα ισοπέδωσε ο ‘πολιτισμός’ των ‘σύγχρονων’ για τις ανάγκες της νέας πόλης, που ξεκίνησε από την εποχή της Κρητικής αυτονομίας(τότε έγιναν και τα μεγαλύτερα ‘εγλήματα’) μέχρι τα νεότερα χρόνια.Για όλα αυτά θα αναφερθούμε όμως στο τρίτο μέρος του αφιερώματος.
-Η ΠΥΛΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ (Λαζαρέτο)
Η πανέμορφη πύλη του Αγ. Γεωργίου (Λαζαρέτο) κατεδαφίστηκε με ανατίναξη το 1917
TΩΡΑ: Στη θέση της πύλης βλέπουμε αυτή την ”υπέροχη” εικόνα. Τα σχόλια δικά σας!!!
Τραπεζάκια έξω και τότε-Το βέλος πάνω αριστερά στην φωτογραφία,δείχνει το μέρος που είναι σήμερα το Καπετανάκειο γυμνάσιο.
TΩΡΑ: Oι πυλώνες; (S 300) κυριαρχούν στην μοντέρνα!!! πλατεία μας.
TOTE: Φωτογραφία επί τουρκοκρατίας(1897), με παρέλαση Τούρκων στρατιωτών προς τιμήν του Σουλτάνου.Στην κορυφή ενός τεχνητού υψώματος καθόταν σε ένα καφενέ ο Πασάς του Κάστρου, έπινε τον καφέ του και άκουγε την μπάντα της τούρκικης φρουράς.
Το μόνο που έμεινε ίδιο με σήμερα, είναι το κτίριο(Παπακαλιάτη) πάνω δεξιά της φωτογραφίας, όπου στεγάζεται τώρα η τράπεζα Κύπρου.
TOTE: Η πλατεία Ελευθερίας άλλαξε όψη κατά την περίοδο της Κρητικής κοινοπολιτείας και μετά.Ισοπεδώθηκαν τα ενετικά μνημεία που έχουμε ήδη αναφέρει,μπαζώθηκαν οι τάφροι μεταξύ των προμαχώνων, κόβοντας έτσι την συνέχεια των τειχών,προκειμένου να διανοιχθεί δρόμος,η σημερινή ανώνυμη οδός και η λεωφόρος Δημοκρατίας.Επίσης επιχωματώθηκε η χαμηλή πλατεία του τείχους στη Μονή Αγ.Φραγκίσκου (σημερινό αρχ. μουσείο) προκειμένου να διαμορφωθεί η αρχή της λεωφόρου Ικάρου με την σημερινή έντονη κατωφέρεια.
ΤΩΡA: H πλατεία (ιστορία μου αμαρτία μου) είναι ίσως η πιο κακόγουστη πλατεία της Ελλάδας.Στα νεότερα χρόνια της πόλης του Ηρακλείου έχει αλλάξει πολλές μορφές, κανένας όμως Δήμαρχος δεν κατάφερε να της ”δώσει” το χρώμα που αρμόζει, σ’αυτήν την”πληγωμένη” πόλη με τα δύο πρόσωπα.Ο Ηρακλείωτης απαιτεί σήμερα, να αλλάξει αυτό το αρχιτεκτονικό” τερατούργημα” που παρουσιάζει η ιστορική αυτή πλατεία.
-ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΚΑΜΑΡΕΣ
TOTE: Περιφεριακά της πλατείας Ελευθερίας περνούσε το νερό του ενετικού υδραγωγείου που στηριζόταν πάνω από 3 θολωτές καμάρες.Στην φωτογραφία βλέπουμε 3 καμάρες του υδραγωγείου που βρίσκονταν πάνω από την πύλη του Αγ. Γεωργίου (δίπλα από το σημερινό άγαλμα του Ελ. Βενιζέλου).Επίσης υπήρχαν στη θέση που είναι σήμερα το ξενοδοχείο ”Αστόρια”(βλέπε ενετική μακέτα πόλης).
TΩΡΑ: Στο σημείο αυτό βρίσκεται ο φωταγωγός της πύλης του Αγ.Γεωργίου δίπλα από το άγαλμα του Ελ. Βενιζέλου και κάτω η αρχή της λεωφόρου Ικάρου με την σημερινή έντονη κατωφέρεια.
TOTE: Οι θολωτές αυτές καμάρες γκρεμίστηκαν από τους Τούρκους στα τέλη του 19ου αιώνα για να κατασκευάσουν πιο σύγχρονο υδραγωγείο.
-ΟΙ ΚΙΣΛΑΔΕΣ-ΣΤΡΑΤΩΝΕΣ(σημερινή Περιφέρεια Κρήτης)
TOTE: Το συγκρότημα που αποτελείται από την Περιφέρεια Κρήτης, το Δικαστικό Μέγαρο και το Ειρηνοδικείο, όπως το γνωρίζουμε σήμερα, πήρε τη μορφή του από τους οθωμανικούς στρατώνες που αντικατέστησαν τους ενετικούς στρατώνες του Αγίου Γεωργίου.
Οι ενετικοί στρατώνες, που χτίζονται γύρω στα 1583, είναι οι σημαντικότεροι και σπουδαιότεροι της πόλης και οφείλουν το όνομά τους στην παρακείμενη ομώνυμη ενετική πύλη του φρουριακού περιβόλου.
Κατά την άλωση του Χάνδακα από τους Οθωμανούς, πολλά δημόσια κτίρια κάηκαν, μεταξύ αυτών και οι στρατώνες. Σύντομα όμως ανακαινίσθηκαν από τις οθωμανικές αρχές και λειτούργησαν ξανά ως στρατώνες μέχρι και το 1856, οπότε και καταστράφηκαν από τον ισχυρό σεισμό που έπληξε την πόλη.
Ανοικοδομήθηκε με βάση σχεδίου του αρχιτέκτονα Μούση ως ενιαίο κτίριο και στα τέλη της δεκαετίας του 1920 διαιρέθηκε σε τρία μέρη και ανάμεσά τους δημιουργήθηκαν υπαίθριες διαβάσεις.
TΩΡΑ: Το πρώτο τμήμα από την πλευρά της Πλατείας Ελευθερίας απετέλεσε αρχικά διοικητήριο, στη συνέχεια στέγασε το γυμνάσιο Ηρακλείου και μεταγενέστερα τη Νομαρχία Ηρακλείου. Το μεσαίο στέγασε το δικαστικό μέγαρο και το τρίτο φιλοξένησε αρχικά το Δημόσιο Ταμείο και τις Εφορίες, ενώ σήμερα στεγάζει τη Λέσχη Αξιωματικών και το Ειρηνοδικείο Ηρακλείου.
-ΠΛΑΤΕΙΑ ΔΑΣΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗ
TOTE: Πίσω από την σημερινή Περιφέρεια Κρήτης και το Δικαστικό μέγαρο (τους παλιούς στρατώνες) υπήρχε ο χώρος όπου το χρησιμοποιούσαν τα εκάστοτε στρατεύματα. Στην πλατεία αυτή υπήρχε και ο Ναός της Παναγίας της Ψυχοσώστρας(το τέμενος Φιντίκ Πασά) ο οποίος καταστράφηκε κατά την διαμόρφωση της πλατείας Δασκαλογιάννη.
TΩΡΑ: Δυτικά της πλατείας Ελευθερίας,βρίσκεται μία μικρότερη πλατεία με αρκετό πράσινο, πλακόστρωτη και πιο καλόγουστη.Οι μεγάλες όμως τέντες των καταστημάτων και τα παράνομα παρκαρισμένα μηχανάκια χαλάνε την όμορφη της εικόνα.Η πλατεία αυτή πήρε το όνομά της από τον μεγάλο επαναστάτη αγωνιστή κατά των Τούρκων(1770) Δασκαλογιάννη.Απέναντι από την πλατεία αυτή στεγάζεται σήμερα το Ταχυδρομείο και το νέο Εφετείο ανατολικής Κρήτης.
-Τα λόγια είναι περιτά!!!
-Ακολουθεί η συνέχεια του αφιερώματος με το μέρος Β’και Γ’
-Επιμέλεια αφιερώματος : Γ. Ιατρίδης
-Επιμέλεια φωτογραφίας:Ν. Κωστάκης
-Πηγές:Λιάνα Σταρίδα-Υπήρχε μία πόλη…
-Άγνωστες γωνιές στο Δήμο Ηρακλείου Κρήτης (ευχαριστούμε ιδιαίτερα τον κο Ν.Φουκαράκη)
-Βικελαία Δημοτική βιβλιοθήκη
-Να ευχαριστήσουμε επίσης για τις συμβουλές του τον Μιχ.Καλογεράκη και τον Νίκο Κωστάκη που επιμελήθηκε τις νέες
φωτογραφίες κάνοντας αμέτρητα χιλιόμετρα και αφιερώνοντας πολλές ώρες εργασίας.
alexiptoto.com
